Voor Russen die nog in de Sovjet-Unie zijn geboren is het afscheid van de Oktoberrevolutie en haar coördinatensysteem nog niet in het verre verleden. Haar 100ste verjaardag wordt in Rusland daarom heel voorzichtig aangepakt. Het land herdenkt deze datum zo neutraal en stil mogelijk en geeft het woord ofwel aan de feiten zelf – zoals het Project 1917, ofwel aan de meesters vanuit het buitenland, bijvoorbeeld aan de legendarische pyro- en gigantomaan Cai Guo-Qiang, bij wiens tentoonstelling ‘Oktober’ in het Poesjkinmuseum in Moskou op een of andere manier toch de hele stad betrokken werd.
Er is niet een zo groot aantal werken te zien: het is ook niet zo simpel om er veel binnen te krijgen: Guo-Qiang werkt bij voorkeur met bergen, velden en de hemel als zijn canvas. De grootte doet er zeker toe voor het thema van communistische strevingen en ambities. Maar de kunstenaar kan ook kalligrafisch fijn spelen met symbolen.
Zijn ‘Aarde’ is een graanveld met uitgemaaide wapens van de Sovjet-Unie alsof hier een communistisch ruimteschip wat graan-… sikkels en hamers achterliet. De installatie neemt ons tegelijk naar de ruimte, naar een weerspiegeling van de installatie in de gigantische spiegel aan het plafond, en terug naar ons zelf: in dit spiegelbeeld staan we er – ondersteboven – ook bij…
Voor ‘Rivier’ en ‘Tuin’, twee epische schilderijen aan de zijkanten van het veld werkte de Guo-Qiang in zijn lievelingstechniek en ontplofte wat buskruit op de expo VDNKh. Het volk deed graag mee: vrijwilligers hielpen foto’s en feestkaartjes te verzamelen en lay-outen en het buskruit tijdig uit te blazen op deze vuurcollages. Zo trekt de ‘Rivier’ niet alleen een stroom figuren uit de oude Russische fotoalbums maar ook de geest van de mensen die meewerkten aan dit project over hun eigen geschiedenis en land.
De toeschouwer vindt zichzelf ook terug onder gigantische klaprozen in de ‘Tuin’, naast de feestkaartjes uit zijn kindertijd.
Ook elementen van de installatie ‘Herfst’, die de façade en de hoofdingang van het museum barricadeert, komen uit het huishouden van de Moskovieten. Kinderwagens en wiegjes symboliseren de geboorte van de dromen en illusies – zo’n honderd jaar geleden, in die veelbelovende oktober… Nu is het weer oktober maar nu betekent het niets anders dan het midden van de herfst. Uit elk wiegje groeit er een vergeelde berk. Is het een symbool van Rusland of een citaat uit de Chinese filosofie?
De tentoonstelling ‘Oktober’ is te bezichtigen in het Poesjkinmuseum, Moskou, tot 12 november.
Vanaf 25 oktober wordt ‘The Spirit of Painting’ van Cai Guo-Qiang tentoongesteld in Museo del Prado, Madrid.
Tekst en foto’s: Ekaterina Verhees
