Dieven, hoeren, illegalen, dronkaards, zotten en andere verschoppelingen en sukkels. ‘Nachtasiel’ van Theater Antigone verwijst naar het toneelstuk van Maksim Gorki. Niet om literaire redenen of toch niet helemaal. Naast de herziene tradities van het realisme valt in deze productie ook een ander heel reëel feit op: nu, 115 jaar later klinkt rond ons nog steeds hetzelfde verhaal.
Voor dit stuk werkte een van de makers van ‘Nachtasiel’, dramaturg Tom Dupont meer dan een jaar als vrijwilliger in de nachtopvang. Zijn opdracht in naam van de kunst keerde zich om in een opdracht voor de kunst. De gelukkige beschaafde samenleving moet die ‘kleine’ mens opnieuw zien, die ‘Fuck you’ tatoeëert op de binnenkant van zijn lip en in zijn eigen kots ligt te slapen…
De verdeling van mensen in kleine en grote, de bodem en de top hoort bij de sociale kritiek. Gorki kon niks weten over het OCMW en satire in deze versie van ‘Nachtasiel’ is volledig ter lof van de productie. Maar net zoals Gorki, pakt het team van de regisseur Raven Ruëll sociale problemen als een morele en geestelijke kwestie aan: ‘alles draait om een economisch model’, ‘het is tijd om die nieuwe god neer te halen en het is geen Allah, nee, geen Allah…’
Geloof is hier dan ook nog sterker benadrukt dan bij Gorki: met een pop op een kruis, in de psalm, die het stuk opent, en uitdrukkelijk, in een monoloog over bereidheid om voor miserie te kunnen danken. Dat gaat niet over kleinere mensen, wel over het besef dat de mens op zich klein is.
HOE DOFFER WE WORDEN, HOE LUIDER ER TOT ONS WORDT GEROEPEN.
De intense dramaturgie kleurt de actie zwart-wit om harder te kunnen kloppen aan de deuren van hart en hoofd. Anna, de enige personage, die door de anderen met de voornaam wordt aangesproken, zien we net zoals in het origineel het hele stuk stil sterven. Toen lag ze echter achter een gordijntje, vandaag kruipt ze rond het podium in een bebloed balletrokje, met een af en toe blootgestelde borst. Hoe doffer we worden, hoe luider er tot ons wordt geroepen. Dat illustreren de dolende gekke figuren die maar voor een kort moment opvallen en verdwijnen uit het zicht, net zoals in het echte leven.
Tegelijk met de actie worden enkele episoden realtime gefilmd en getoond op het scherm. De cameraman stelt ook de overal aanwezige mediablik voor: zijn close-ups storen ons met vage en doorzichtbare zwart-witte beelden, die voelen als een kus van iemands pijn. Nog een visuele reeks maken realtime opnames op van de gesprekken tussen de personages en een ambtenaar – ofwel het (nog steeds en overal) kafkaiaanse systeem, dat in dit geval toch meer doet denken aan de fatale mislukking van alle menselijke pogingen een ‘verstandige’ en rationele samenleving te organiseren, dan aan een gemeentehuis.
Een storm monologen in het Nederlands en Frans schakelt het verhaal van een tragische naar een tragikomische toon over en duwt de toeschouwer ook van het zwarte naar het witte en omgekeerd.
We leven in rare tijden. Wat we op straat en in de krant zien laat ons onverschillig, maar tegelijk zijn we heel gevoelig geworden voor show. Brood en spelen: zo komt vandaag de werkelijkheid tot ons door. Dat is ook het idee dat ‘Nachtasiel’ doordringt. De cameraman laat zijn camera aan de kant liggen en stapt in de actie. Al onzichtbaar geworden Anna kijkt plots toe en spreekt ons aan…
Met de kennis van mineur en majeur akkoorden kan je iedereen doen huilen of lachen, zo zeggen de muzikanten. Dat geldt voor alle kunsten, ook voor de theater en literatuur. Maar het doel van Ruëll en van Gorki zelf is niet te doen wenen over het stuk, wel om weer te laten kunnen voelen en (mede)leven. ‘Blessed is he who considers the poor and needy’. Dat is dus interessanter voor ons dan voor de armen, want wij zijn nu allemaal geestelijk arm.
Het trage zware applaus in de zaal voor de artiesten: het is misschien de moeilijkste ervaring ooit om weer acteurs te kunnen herkennen in hun personages. Dat lijkt pas nu, met de lichten aan, een theaterspel te worden, en wat we net hebben gezien was echt. Dat blijft tussen ons: hoeveel natte wangen en rode ogen er nu zijn in de zaal: dat is enkel te zien van op het podium…
‘Ik ben blij dat ik je mijn verhaal kan vertellen. En jij? Ben je tevreden? Es-tu content?’
Tekst: Ekaterina Verhees
Tickets & info: www.antigone.be
Een voorstelling van: Theater Antigone
Coproductie: Théâtre National de Bruxelles
Regie: Raven Ruëll
Spel: Soufiane Chilah, David Dermez, Eléna Doratiotto, Anthony Foladore, Thijs Lambert, Peter Monsaert, Benjamin Op de Beeck, Laura Sépul, Valentina Toth, Tania Van der Sanden, Samuel Van der Zwalmen, Jos Verbist, Sophie Warnant, en Fiona Willemaers
Tekst: Maksim Gorki
Dramaturgie: Tom Dupont
Scenografie: Giovani Vanhoenacker
Geluidsontwerp: Niels Vanherpe
Video: Peter Monsaert
Kostuums: Marij De Brabandere
Première: 27 september 2017
