In 2017 treedt de theatergroep Lazarus op met het programma ‘De Russen komen!’. Oblomow, Idioot en Karamazow, deze drie voorstellingen benadrukken de specialiteit van dit Vlaamse theatergezelschap: de dikke Russische romans in fijne toneelstukken snijden.
Een gevulde Russische beer, een decoratie element en ook een parodie op één van de meest typische clichés over Rusland, zit twee uur van de voorstelling opgesloten en ongemerkt in een metalen rolcontainer totdat het moment komt om het podium op te ruimen. Deze avond komt hij niet los, clichés zijn hier niet toegelaten. De originaliteit van Lazarus hangt niet van zijn show af, wel van zijn absoluut literair gehoor. De cultuurintelligentie van de zeven briljante theatermakers leidt het publiek door de helse dieptes en hemelse inzichten van de meest ingewikkelde semantische lagen, die door de scenische magie even toegankelijk en gastvrij blijken te worden als een pretpark. De mysterieuze Russische ziel? Gekraakt op een, twee, drie.
Karamazow, de meest recente voorstelling uit deze ‘LazaRussische’ (een woordenspel uitgevonden door de acteurs zelf) trilogie, kwam eind vorig seizoen uit en kreeg veel lof van de critici. Zelfs als je geen enkel toneelstuk hebt gezien in je leven, zal je de zaal verlaten als een vaste theater- of tenminste Lazarusfan.
Volgens het boek
De broers Karamazov (ook De gebroeders Karamazov), de laatste en ook de grootste roman van Dostojevski, is een echte uitdaging. Na dit toneelstuk zal je zeker een idee krijgen hoe het onderzoek op de moord van een vieze vader, filosofische discussies van zijn drie zonen en ruzies van twee vrouwen bijna duizend pagina’s kan tellen en zich tot een van de grootste symfonieën over de mensheid ontplooit. Maar het is toch een aanrader om het boek te lezen voor de voorstelling om het werk van Lazarus nog beter te kunnen appreciëren.
De sleutelepisodes van de roman kiest en stelt Lazarus virtuoos samen met gebruik van alle zintuigen en verschillende kunstvormen: er is zelfs een eigengemaakte stille film te zien. Hoe verschillend en fel de rollen ook zijn, de acteurs domineren elkaar niet en werken als één organisme.
Bijzonder is dat Lazarus alle scenes letterlijk en nauwkeurig speelt volgens de originele tekst. Maar nog meer bijzonder is dat het onvoelbaar is dat het verhaal ergens ingekort is geweest: de dimensie van het meesterwerk blijft even diep en onveranderd.
Scherp schieten
Als er een geweer voorkomt in de eerste akte, gaat het schieten in de laatste, zei Tsjechov over de regels van een goede compositie, waar elk detail even hard aan het hoofdidee werkt, en dat is geldig voor zowel theater als de Hollywoodse blockbuster. Deze precisie is efficiënter dan een geweer en bij Lazarus schieten de details hun boodschap rechtstreeks in het bewustzijn van de kijker.
Actering op het kantje van overdrijving? Het is precies hoe de koortsige spanning van Dostojevskis stijl voelt. Vreemde kapsels? Misschien tonen de enorme staarten dat de broers buitenbeentjes zijn. Een acteur zonder onderbroek? Is er een betere metafoor van de schaamte? De hilarische hellevorst met een opblaasbare drietand? Doet je afvragen wat de echte tegenstelling van het goede en hoge is: het traditionele agressieve kwade of de eindeloze banaliteit van ons bestaan. Ook de beer blijkt uiteindelijk geen vreemde te zijn, we herkennen er een karikatuur van onszelf in, gefascineerd, geparalyseerd, gevangen in de absurde grote wasmand op wielen. En met een Russische afdruk op de ziel.
Ekaterina Verhees
