Russisch in het secundair onderwijs?

Jan 14, 2015

Russisch, Chinees of Hindu op de middelbare school aanleren? Het kabinet Smet stelde deze uitdagende hervorming voor in 2011. Hoever staan de plannen nu? ‘Spasibo’ zoekt het uit.

‘De conceptnota “Samen taalgrenzen verleggen” van 2011 voorziet een uitbreiding van het talenaanbod in het secundair onderwijs. Hiermee zouden scholen de vrijheid krijgen om alle officiële talen van de Europese Unie, evenals Chinees, Hindi en Russisch aan te bieden.’ Dit laat Vlaams minister van onderwijs Pascal Smet weten. Vlaanderen wil de vreemde talenkennis bij pas afgestudeerden verhogen door in te zetten op een breder taalaanbod op school. Dit om culturele en economische contacten over de taalgrenzen heen te kunnen versterken. Dat hierbij geen beperking mag opgelegd worden tot Europese talen, daarvan is Pascal Smet overtuigd. Hij zegt dat ‘we vaststellen dat enerzijds Europa de voorbije jaren gebukt gaat onder een financiële crisis, en anderzijds dat de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, Indië, China) steeds nadrukkelijker op het voorplan treden.’ Wat betekent dat de betrekkingen met deze BRIC-landen zullen intensifiëren en kennis van de talen die in deze landen gesproken worden een belangrijke troef zullen zijn.

Rusland is een land met een opkomende economie, en een belangrijke handelspartner van Europa. Vooral wanneer het over gas of, in mindere mate, olie gaat, is iedereen zich hiervan bewust. De VDAB, Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding, laat weten dat er vorig jaar honderdtweeëndertig jobs ingevuld zijn waarvoor kennis van het Russisch vereist werd. Dit zijn bijvoorbeeld jobs als leerkracht Russisch in het volwassenenonderwijs, verkoopsverantwoordelijke en transportplanner. Met honderdtweeëndertig ingevulde jobs in 2012 en honderddrieëndertig in 2011 blijft de behoefte aan kennis van het Russisch in de Vlaamse economie ogenschijnlijk beperkt.

Waarom taalonderwijs in het secundair?
Op volwassen leeftijd een taal leren kan voordelen hebben: een beter begrip van de grammatica, grotere interesse, inspanning en meer discipline. Maar mensen die op jongere leeftijd een taal beginnen te leren kunnen een hoger niveau behalen. Kinderen zijn ook opvallend gevoeliger voor het oppikken van taalklanken en uitspraken. Meer informatie hierover is te vinden in ‘Het succes van tweetalig opvoeden‘, een boek van Elisabeth van der Linden en Folkert Kuiken. Zij zeggen dat leeftijd een van de factoren is die een rol speelt bij de verwerving van een nieuwe taal. Dit naast motivatie, beheersing van de moedertaal en taalcontact.

Volwassenen kunnen een taal sneller leren, maar kinderen leren ze beter. Wanneer bijvoorbeeld een Vlaams gezin naar Frankrijk verhuist, is het aannemelijk dat de kinderen op lange termijn beter Frans zullen spreken dan hun ouders die aanvankelijk een voorsprong hadden. Als er dus echt nood is aan meer en een betere kennis van het Russisch bij Vlaamse werknemers, zou het inderdaad een goed idee zijn om al in het secundair onderwijs, of zelfs vroeger, Russisch taalonderwijs aan te bieden.

Het Russisch is echter al een erkend taalvak in het secundair onderwijs. Toch is er geen enkele middelbare school die Russisch als taalvak aanbiedt. ‘Russisch staat op de lijst van erkende vakken, het mag dus gegeven worden in de vrije ruimte. Maar tot nu toe wordt Russisch nog in geen enkele school van het GO aangeboden’, zegt Mevrouw Hilde De Meyer van het Gemeenschapsonderwijs. Ook Frie Van Camp laat weten dat geen enkele school van het Onderwijs voor Steden en Gemeenten het Russisch aanbiedt, enkel in avondonderwijs kunnen mensen bij hen Russisch leren.

De Vlaamse overheid wil dan wel een bredere talenkennis bij afgestudeerden, maar hiervoor is een bereidwilligheid van scholen, ouders en kinderen nodig. ‘Uiteraard zal een school van de mogelijkheid om Russisch op te nemen in zijn curriculum slechts gebruik maken mits daar lokaal een draagvlak voor is’, zegt Pascal Smet.

Op dit moment is er eigenlijk al de mogelijkheid om Russisch als keuzevak aan te bieden, maar het gebeurt in geen enkele Vlaamse school. ‘Deze beleidskeuze inzake vreemdetalenonderwijs wordt momenteel omgezet in een wettelijk kader. Op die manier worden de bestaande en nieuwe mogelijkheden in de kijker gezet’, zegt Pascal Smet. Over de plannen van de Vlaamse overheid om het talenaanbod in secundaire scholen te vergroten is volgens Hilde De Meyer van het GO bij hen ook nog niets bekend.

Haalbaarheid
Om Russisch aan te bieden in het secundair onderwijs is er behoefte aan leerkrachten, bereidwillige scholen en geïnteresseerde leerlingen. Russisch leren is momenteel alleen mogelijk in avond- of hoger onderwijs. Daarnaast is er ook een lerarenopleiding Russisch in Leuven en Amsterdam. Er studeren dus, hoewel een beperkt aantal, mensen af als leerkrachten Russisch. De nodige voorzieningen om leerkrachten voor te bereiden zijn er al.

‘Ja, natuurlijk zoeken we regelmatig Russischsprekende collega’s, we runnen toch zaken met Rusland’, voor de medewerkers van het logistiek bedrijf Maxx is de vraag over het nut van het Russisch retorisch. Evenals voor de andere 50 Belgische bedrijven vandaag actief in Rusland. Maar de arbeidsmarkt in België ligt toch niet echt wakker van de taalhervormingen in de middelbare school.
‘De vraag naar het Russisch is heel beperkt en heeft dan nog voor een deel betrekking op jobs buiten Vlaanderen’, zegt Paul Poels uit VDAB studiedienst.
‘Bij de vraag naar talenkennis komt Frans op de eerste plaats, gevolgd door Engels. De vraag naar Duits is al veel beperkter. Andere talen worden veel minder gevraagd.’

‘Rusland heeft geen economische invloed op Europa’
Diana Arkush, lerares Russisch CVO-Roeselare en HITEK, Kortrijk

‘Ik geloof niet in het succes van het Russisch als een vak in de middelbare school, want het is gewoon niet praktisch. Dat zou anders zijn als Rusland op een of ander manier invloed zou hebben op Europa. Acht jaar geleden, wanneer China voor het eerst in het nieuws geprezen werd als de grootste speler in de wereldeconomie, werd ook Chinees enorm populair in het Belgische avondonderwijs. We hadden toen soms tot vier groepen van 25 studenten alleen in het eerste jaar. Toen zou geen enkele middelbare school twijfelen om zo’n exotische taal toe te voegen als een bijvak. Het Russisch past vandaag meer bij de programma’s van deze scholen waar al lang geleden een traditie van verschillende seminaries bestaat in de laatste twee jaar, zoals in de school Onze Lieve Vrouw van Vlaanderen in Kortrijk. Er is nog een kleine hoop op Russisch in de richting Toerisme/Secretariaat-talen.’

Uitval studenten: ‘Erbij blij ven en doorzetten is van essentieel belang’
Taalonderwijs in avondschool duurt dubbel zo lang als een universiteitsprogramma en lijdt onder een grote uitval van studenten in het eerste jaar. Ex-student Russisch Paul (43) legt uit.

‘Ik ben met een redelijke voorkennis begonnen omdat ik al vele malen naar Rusland had gereisd en er had gewerkt. Wat ik miste was vooral kennis van Russische grammatica. Halverwege de cursus bleek ik nog steeds op de meeste vlakken ver voor te liggen op mijn medestudenten. Het beetje wat ik tekort kwam, kon ik zelf uit de cursusboeken halen. In de klas vulde ik het huiswerk in voor de volgende lessen en luisterde naar de uitleg van de dingen die ik te kort kwam. Maar ik moest me er elke keer toe aanzetten om de lessen te blijven volgen, voor mij ging het veel te traag. Helaas is er tegelijkertijd ook een verandering van mijn werk gekomen. Ik ging werken in drie shiften. waardoor ik een derde van de lessen zou missen. Ik heb dat een tijdje volgehouden maar juist in die gemiste lessen kwamen onderwerpen aan bod die ik toch nodig had. Mezelf ertoe aanzetten om de opleiding af te maken, werd steeds moeilijker. Feitelijk de enige reden om destijds de opleiding te stoppen, was een te hoge verwachting en natuurlijk een gebrek aan doorzettingsvermogen. Ik had moeten wachten tot het niveau van heel de klas gelijk getrokken was. Het is onmogelijk om in een klas individueel onderwijs te geven. Voorkennis is niet gelijk aan voorsprong. Erbij blijven en doorzetten is van essentieel belang.’

Uw opinie
Gerda: ‘Russisch in het secundair onderwijs? Ik zou het fantastisch vinden! Het is de mooiste taal die ik ken. Maar ik denk wel dat ze voor een job eerder een native speaker zullen kiezen.’

‘Ik wil Russisch leren’, zei Anneleen op zeventienjarige leeftijd. Haar moeder Gerda koesterde altijd al een passie voor Russische cultuur. Toen bleek dat haar dochter een stap verder wilde gaan in het bestuderen van de Russische cultuur, stuurde ze haar naar de zaterdagcursus Russisch in het volwassenenonderwijs. Daar kreeg ze de smaak volledig te pakken en een jaar later, in 1996, vertrok Anneleen naar Moskou om daar te studeren. De interesse van haar dochter zet ook Gerda aan om Russisch te leren. Terwijl haar dochter in Moskou zit, start ze zelf met een cursus Russisch in het Centrum voor Levende Talen in Leuven. Uiteindelijk volgt ze zeven jaar lang deze lessen. ‘Woordenschat leren was een ramp, op weg naar mijn werk liep ik met briefjes op straat om de woordjes te leren’, zegt Gerda. In 2012 volgt ze een zomercursus Russische taal aan het Pushkin instituut in Moskou en besluit hierna het taalvak Russisch op te nemen aan de KU Leuven.
‘Op een jaar tijd zie ik in het vak Russisch aan de universiteit alles wat ik op zeven jaar op de avondschool geleerd heb’, zegt Gerda. En de taal blijft, na al die jaren, nog steeds een uitdaging. ‘Zonder de examens zou ik het nog leuker vinden om Russisch te leren.’

Ingevulde vacatures bij VDAB met vereiste kennis van het Russisch 2010-2012: totaal - 304 vacatures