Olivier Willemsen – Roza

Feb 6, 2019
© www.olivierwillemsen.nl
© www.olivierwillemsen.nl

Roza – zo luidt de titel van het meest recente boek van de Nederlandse schrijver Olivier Willemsen (1980). Roza is meteen ook de naam van het hoofdpersonage in deze ongewone en hoogst mysterieuze roman. Het boek verscheen in maart 2018 bij uitgeverij De Harmonie en kreeg in Nederland meer aandacht van de pers dan in Vlaanderen. Willemsen schreef zijn debuutroman Morgen komt Liesbeth in 2014. 

De Djatlovpas
In januari 1959 trok een groep van negen studenten onder leiding van Igor Djatlov van de Universiteit van Sverdlovsk (nu Jekaterinburg) naar het noordelijkste deel van het Oeralgebergte. Hun uiteindelijk doel was de top van de Otorten. Een van de laatste bewoonde stadjes die de groep aandeed vooraleer de bergen in te trekken, was Serov. Twee weken na hun vertrek kwamen de studenten niet terug en er werd alarm geslagen. Met man en macht (en met behulp van het leger) werd dag en nacht gezocht naar de verdwenen bergbeklimmers. Tegen de achtergrond van deze historische feiten heeft Willemsen zijn roman Roza geschreven.

Gruwel
Eerst vond men de tent van de studenten terug, met daarin hun bergschoenen, hoofdkussens, enkele dagboeken. Een van de tentzeilen leek met een scherp voorwerp te zijn opengesneden. Voetafdrukken leidden het reddingsteam naar de bosrand van de taiga en daar stootten de speurders op de naakte, verminkte lichamen van twee van de studenten. Iets verder bergopwaarts werden nog drie lichamen gevonden onder de sneeuw. Uiteindelijk vond men de overige vier slachtoffers twee maanden later, wanneer de sneeuw in het noorden begon te smelten.

Van l. naar r.: Igor Djatlov, Joerij Joedin (verliet de expeditie wegens ziekte op 28 januari), Ljoedmila Doebinina
Een van de laatste foto's van de Djatlovgroep (van l. naar r.) Igor Djatlov, Joerij Joedin (verliet de expeditie wegens ziekte), Ljoedmila Doebinina

Speculatie
Tot op vandaag is het niet duidelijk wat er precies met de Djatlovgroep gebeurd is. Werden de studenten slachtoffer van onvoorzien noodweer of van een lawine? Of werden ze aangevallen door wolven of beren? Zijn ze gestorven door onderkoeling of werden ze opzettelijk vermoord? Zaten de Mansen, een nomadisch bergvolk uit die streek, achter de gruwel? Familieleden vroegen zich af waarom de lijken een oranje kleur hadden en het haar grijs was? Forensisch onderzoek wees inderdaad op een grote hoeveelheid radioactiviteit op de kleren en lichamen van de studenten. Ooggetuigen hadden ook vreemde, oranjekleurige bollen opgemerkt boven de Cholattsjachl (De berg der lijken) die nacht. Zat de geheime dienst achter dit voorval? Wat hadden ze te verbergen? Waarom moesten die studenten sterven? En vanwaar kwam die radioactieve straling?

Roza
Vertelt Roza het verhaal van de Djatlovpas? Ja en nee. Roza is in 1959 een meisje van twaalf uit Serov. In deel 1 van het boek maken we kennis met Roza zelf, haar broertje Oleg, haar ouders, haar vriendje Boris. We lezen het verhaal van een doodgewoon meisje dat aan de voet van de Oeral in een izba woont en ervan droomt om professionele ijsschaatster en kampioene van de SU te worden, net als zowat alle andere meisjes van haar klas. Op een dag krijgt de school ongewoon bezoek: een groep studenten uit Sverdlovsk, allen bergbeklimmers, komt vertellen over hun aanstaande expeditie. Roza is vooral onder de indruk van de mooie Zina, van wie ze een kleine blauwe angeliet krijgt. 

Tour de force
In wat volgt, toont Willemsen zich als een rasechte thrillerschrijver. Roza vangt een verdacht gesprek op en wanneer de autoriteiten inzien dat het kind te veel weet, moet Roza uit de weg geruimd worden. Het meisje slaat op de vlucht, overleeft opsluiting, vrieskou, honger, en uiteindelijk ook de verdrinkingsdood. In de korte delen 2, 3 en 4 lezen we over een bijna dement geworden vrouw, Roza Onilova, die de laatste jaren van haar leven in een Amerikaans rusthuis slijt. Maar haar herinneringen aan wat er in 1959 gebeurde, zijn nog haarscherp. Hoe is Roza naar Amerika gevlucht? Weet zij werkelijk wat er zich die winternacht in 1959 heeft afgespeeld? En wie heeft haar gered?

Anna Matveeva
De vrij bekende Russische hedendaagse schrijfster (uit Jekaterinburg) Anna Matveeva schreef ook een boek over de tragische feiten, "Перевал Дятлова, или Тайна девяти" (De Djatlovpas of het Geheim van de negen). De bekende auteur en literair criticus Dmitri Bykov noemde het het beste boek van 2001. Toevallig verscheen er vandaag een artikel over de zaak op de Witrussische nieuwssite Sputnik. Blijkbaar wordt het onderzoek naar de macabere gebeurtenis opnieuw geopend. Maar van de 75 versies weerhoudt het openbaar ministerie er maximum drie: alle drie noemen ze een natuurramp als oorzaak. We zullen wellicht nooit weten wat er die nacht precies gebeurd is.   

Hoewel Roza leest als een trein, raad ik de lezer aan zo nu en dan vaart te minderen, af en toe het boek neer te leggen om op adem te komen, of om naar adem te happen. De aandachtige lezer vindt in deze krachttoer vaak tedere zinnen of beelden, als prachtige edelsteentjes, verborgen voor wie voorbijholt.

Olivier Willemsen – Roza
Uitgeverij De Harmonie, Amsterdam, 2018

Tekst: Nele Ninclaus

 

 

Vorig artikel Russen en Russinnen – Oksana uit Toeva
Volgend artikel Als de Russen komen

Juli 2023

Ons steunen

Deel je Trakteer ons op een 
Spasibo bestaat zonder geld, maar niet zonder inspanning. Vind je een artikel leuk? Doneer voor een vrijwilligersvergoeding van je favoriete auteur. Elke cent telt!