Fotografe Elisabeth Callens verbleef drie maanden in een dorpje in het Tadzjiekse hooggebergte. Veel mannen werken in de hoofdstad of in Rusland om geld te verdienen, vrouwen en kinderen moeten zich doorheen de barre winter vechten. Hoe was je je zonder water en wie moet het hout hakken?
Ik verbleef drie maanden in het dorpje Ishkashim, in het uiterste zuiden van Tadzjikistan. Het dorp wordt door een rivier gescheiden van Afghanistan. Ik deed er vrijwilligerswerk in een bed & breakfast en gaf Engelse les aan kinderen.
Ishkashim ligt midden in het Pamir-gebergte, ook wel het dak van de wereld genoemd. Tadzjikistan is het land dat economisch het zwaarst getroffen werd tijdens het Sovjettijdperk en is nu nog steeds één van de armste landen in de regio.
In Tadzjikistan, geen Tadzjieken
Noem iemand die in het Pamir-gebergte woont, absoluut geen ‘Tadzjiek’ want dat is een belediging. Noem hem een Pamiri en hij zal je trots uitnodigen in zijn kleine, uit klei opgetrokken huisje om thee te drinken.
Pamiri verschillen van Tadzjieken in taal en religie. Hun taal leunt dichter aan bij het Afghaans en terwijl Tadzjieken overwegend soennitische moslims zijn, behoren Pamiri grotendeels tot de ismaili-stroming binnen de sjiitische islam. Hun geloofsleer en geloofspraktijk zijn een stuk ruimhartiger dan de conservatieve dogma’s die de soennitische moslims lijken te domineren vandaag. De leider van de ismaeli’s is imam Aga Khan IV, die in Europa woont.
Na de val van de Sovjet-Unie brak een burgeroorlog uit tussen de verschillende regio’s. Die rivaliteit voel je nog nazinderen, maar harde conflicten zijn er bijna niet meer. De Pamir is vooral gekend bij fiets- en mototoeristen die het gebergte willen doorkruisen via de M11, de Pamirsnelweg.
Sovjet-erfenis
Ik gaf Engelse les in een groot, wit gebouw, een mooi staaltje achtergebleven Sovjet-architectuur. Het gebouw deed vroeger dienst als cinema en werd na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie voor een zacht prijsje verkocht aan meneer Khonjonov. Hij richtte er kamers in voor een B&B en bouwde kleine klasjes en een sportzaal.
Er zijn nog verdere plannen voor een restaurant en een café. Dit vraagt allemaal heel wat tijd want er is weinig geld. De vader des huizes werkt in de hoofdstad, Dushanbe. Hij werkt 7 dagen op 7, van 6u ’s ochtends tot 22u. Zijn loon stuurt hij naar zijn vrouw en kinderen die in Ishkashim wonen.
Met dat geld betaalt zij de werknemers die de verbouwingen doen. De hele filosofie van het project is om werkgelegenheid te creëren voor de lokale inwoners. Tegelijkertijd krijgt de jeugd de kans om Engelse les te volgen, te sporten en zo van de straat te blijven, weg van alcohol en drugs.
Waar zijn de mannen naartoe?
Zulke initiatieven zijn broodnodig, want de werkloosheid ligt zeer hoog in Tadzjikistan, en zeker in de Pamir. Meer dan de helft van de mannelijke bevolking gaat dan ook naar Rusland om er enkele jaren te werken. Het geld wordt opgestuurd naar vrouw en kinderen die achterblijven in de kleine en moeilijk bereikbare dorpjes.
Sommige kinderen hebben hun vader zelfs nog nooit gezien. Het gebeurt vaak dat vader het leven beter vindt in Rusland en nooit meer terugkeert. Dan stopt meestal ook de geldstroom naar vrouw en kinderen en moet ze het alleen zien te redden.
Anderzijds zijn sommige mannen zo radeloos dat ze naar radicalere manieren zoeken om aan geld te komen. Zo hebben er zich al heel wat Tadzjieken aangesloten bij de Islamitische Staat. Die garandeert naar verluidt namelijk een goed leven én veel geld. Hoewel sommigen vertrekken vanuit religieuze ideologische overtuiging, zijn er dus ook heel wat die het doen omwille van de belofte op een beter leven.
Koudwatervrees
Het leven in het Pamir-gebergte is niet eenvoudig. In de winter zakken de temperaturen tot diep onder het vriespunt en als het sneeuwt, is er veel lawinegevaar. Zo was er net een grote lawine gepasseerd toen ik op weg was naar Ishkashim. Aangezien er slechts één weg is, zat ik voor lange tijd vast.
Het duurde tien dagen voordat de weg vrijgemaakt was, want er is ook maar één sneeuwruimer. De lawine had twee huizen verwoest en een vrachtwagen meegesleurd in de rivier. De wegblokkering isoleerde tientallen dorpjes, die dus ook afgesneden waren van bevoorrading. Bij mijn aankomst waren de winkels volledig uitverkocht en was er enkel nog brood te verkrijgen.
Elektriciteit is schaars in de winter omdat de centrales niet naar behoren werken, acht uur stroom per dag is al veel. Ik leefde er bij het gezin Khonjonov, met vier in een kamertje. Om te slapen werd de deur naar de slaapkamer opengezet, zodat de warmte van de kachel daar ook een beetje binnen kon. De stekker van het elektrisch vuurtje zat altijd in het stopcontact, voor het geval dat de elektriciteit terug zou komen.
Water haalden we uit een stroompje iets verderop in de straat. IJskoud, vers uit de bergen. Om het water op te warmen, moesten we ofwel geluk hebben dat er stroom was, ofwel verwarmden we het op de kachel in ons kamertje. Dat klinkt romantischer dan het is, want: wie zijn beurt is het om hout te kappen? En het hele proces van water halen, hout kappen, vuur maken, wachten tot het water warm is en je uiteindelijk buiten in de sneeuw wassen, is ook allesbehalve aantrekkelijk. Vochtige doekjes waren gelukkig niet zó duur.
R.E.S.P.E.C.T.
Ondanks de moeilijke levensomstandigheden zien de Pamiri nooit problemen. Ze vertrouwen op hun god en zijn dankbaar voor de kleinste dingen die ze krijgen, ook al is dat een klein stukje brood voor een heel gezin. Zo een levenskracht heb ik nog niet veel mogen ervaren.
Mensen blijven actief, zoeken middelen om hun gezin te onderhouden en om zelf in leven te blijven. Er wordt niet geklaagd of gezeurd, daar is geen tijd voor. Ze blijven doorzetten, en daar heb ik een enorm respect voor gekregen.
Als je van plan bent om met de fiets of moto de Pamir Highway af te reizen, stop zeker in Ishkashim en doe ze daar mijn groeten.
Tekst en foto’s: Elisabeth Callens
elisabethcallens.be
