In februari verscheen de eerste Nederlandstalige mogelijkheid om gratis online Russisch te leren. De cursus staat op Lesexpres.nl, het leerplatform voor twaalf wereldtalen, en komt ook in boekvorm uit. Wat het bijzonderst is? Dat het allemaal wordt gemaakt door maar één persoon. In zijn interview voor ‘Spasibo’ vertelt de Nederlandse IT-expert dr. Bart-Jan Hommes hoe zijn hobby een groot pedagogisch succes werd.
30,000 mensen hebben in de afgelopen negen jaar vreemde talen gestudeerd op Lesexpres.nl. Zo’n aantal studenten tellen grote universiteiten. Het is moeilijk vandaag te geloven dat het project als hobby ontstaan is op een server in de huiskamer.
In 2006 begon dr. Bart-Jan Hommes met het Turks, de moedertaal van zijn vrouw. Als dr. ir. in informatica en ervaren ontwerper van IT-systemen, schreef hij voor zijn eigen amusement een programma met een mogelijkheid om scores bij te houden van de gemaakte oefeningen. Het concept bleek heel stimulerend te zijn. De prestaties waren verrassend voor hem zelf en zo besloot dr. Hommes om dit programma te delen met anderen via zijn eerste leerplatform www.turks.nu.
De website lokte honderden leerlingen en tegen 2008 was het al nodig om hem te verplaatsen naar een professionele hosting. Dankzij het nieuwe serververmogen kon Lesexpres ook meer talen aanbieden: Spaans, Frans, Italiaans, Engels, Duits, Portugees, Tsjechisch, Pools, Zweeds, Nederlands en uiteindelijk Russisch. Elke cursus is persoonlijk door dr. Hommes ontwikkeld, in zijn vrije tijd.
Sinds 2014 bestaan de cursussen bovendien op papier. De eerste poging gebeurde met het Turks en het resultaat was ook overweldigend met onmiddellijk meer dan honderd bestellingen. De eerste boeken verstuurde dr. Hommes zelf. Vandaag zijn de cursussen te koop via bol.com, waar vanaf maart dus ook het leerboek Russisch te vinden is.
Russisch is inmiddels de laatste taal op het leerplatform. Verder gaat de maker en ontwerper van het project focussen op de uitbreiding van bestaande cursussen.
De belangrijkste aspecten van zijn werk licht dr. Hommes in zijn interview toe.
Hoe kunt u uw leermethode beschrijven?
BART-JAN HOMMES: De leermethode is volgens mij uniek. Wat mensen zeer waarderen, is dat je per les een stukje uitleg krijgt en dan online woordenschat oefent en grammaticale oefeningen maakt. Voor die oefeningen krijg je een score. Als je een voldoende hoge score hebt, kun je door naar de volgende les. De meeste cursisten vinden het echt een soort verslavend spel om steeds verder te komen. Ook zit er veel herhaling in het systeem. Na een bepaalde tijd moet je oude oefeningen waarvoor je score niet zo hoog was, weer herhalen. De opzet van de cursus is qua inhoud wat klassiek, met veel aandacht voor grammaticaregels, maar met de online hulpmiddelen wordt het weer modern en leuk om te doen.
Welke pedagogische ervaring hebt u gehad?
HOMMES: Ik ben universitair docent geweest aan de TUDelft. Hoewel dat een technisch studie is, had mijn onderzoek heel veel te maken met (formele, wiskundige en computer) talen. Vandaar ook dat ik er belang aan hecht om de grammatica heel precies uit te leggen. Ik heb van daaruit veel interesse voor online leersystemen en het rendement ervan.
Hoe ziet uw werk aan uw cursussen eruit?
HOMMES: Ik ontwikkel de lesteksten zelf in concept, naar aanleiding van een vast format, een vaste hoofdstukindeling met onderwerpen die ik wil bespreken. Voor de cursus Russisch heb ik gekeken naar het format van mijn eerdere cursussen Pools en Tsjechisch, ook Slavische talen. Het gaat toch vaak om de vaste onderwerpen: toepassing en regels bij de naamvallen, verbuigen van woorden, werkwoorden vervoegen, aspect van werkwoorden, tellen, klokkijken, woordvolgorde, et cetera. Per les zoek ik woordenschat bij elkaar en bedenk ik in concept de oefeningen. Vervolgens wordt de inhoud grondig gereviseerd door ‘native’ Russisch sprekende mensen, bijna altijd universitair geschoold. Daarna, op dat punt zijn we nu, gaat de inhoud online, en laat ik ook een eerste oplage van het boek Lesexpres Russisch drukken, dat ik via mijn website en bol.com te koop aanbied. De online cursus is overigens gratis!
Vervolgens, dat is het mooie van een online cursus, zie je dat studenten vaak ook met suggesties komen voor verbetering. Soms is iets misschien niet handig uitgelegd. Het voordeel van de online cursus is dat ik dat dan meteen aanpas en dat het ook meteen in de volgende druk van het boek wordt meegenomen. Studenten kunnen bijvoorbeeld bij het maken van de oefeningen ook aangegeven wanneer zij vinden dat hun antwoord onterecht niet goed is gerekend. Dat wordt door een redactie bekeken.
Is er een inhoudelijk verschil tussen boek en online cursus?
HOMMES: Nee, ze zijn identiek. Het voordeel van de online cursus is dat je de oefeningen met de computer kunt doen en dat je de uitspraak kunt beluisteren door op de woorden te klikken. Voordeel van het boek is dat je het gemakkelijker mee kunt nemen op vakantie of ergens anders waar je ‘offline’ bent. Het boek is ook een handig naslagwerk om bij te hebben.
Welke bronnen gebruikt u voor de inhoud?
HOMMES: Ik gebruik bijna altijd Engelstalige internetbronnen. Ik lees over een onderwerp dan bijvoorbeeld vijf bronnen en bedenk daarna hoe ik dat met mijn didactische achtergrond het beste kan uitleggen in mijn online cursus.
Waarom hebt u audio-oefeningen vermeden?
HOMMES: Op de website is de uitspraak van woorden en zinnen te horen door er op te klikken. Dat is de enige audio. Echte audio oefeningen vallen buiten mijn hobby limieten. Het is erg lastig om daar oefeningen voor te maken die de computer automatisch kan beoordelen.
Test u elke cursus uit op uzelf?
HOMMES: Ik heb enkel de cursus Turks volledig zelf gevolgd. Bij alle andere talen is dat natuurlijk onmogelijk om te doen. Op het moment dat ik een cursus aan het ontwikkelen ben zit ik er redelijk diep in. Dat wil zeggen, ik spreek geen Russisch, maar ik weet wel de grammaticale regels en de experts om me heen vullen me aan.
Mijn ambitie is veel plezier te beleven aan mijn hobby en mensen veel plezier te geven bij het leren van een taal.
Wat is volgens u het moeilijkst aan de Russische taal?
HOMMES: Er komt heel veel bij kijken: de grammaticale regels (alle naamvallen, verbuigingen van diverse woordsoorten) kennen, de woordenschat, het specifieke idioom, de klemtoon goed leggen, het Cyrillisch beheersen in drukletters en in schrijven, noem maar op.
Aan de andere kant, ik heb natuurlijk ook de cursussen Pools en Tsjechisch ontwikkeld, en het Russisch kwam me iets eenvoudiger over. Wellicht door de nodige taalhervormingen in vergelijking tot andere talen. Bijvoorbeeld het Cyrillisch. Hoe moeilijk het ook op het eerste gezicht lijkt, het staat wel heel dicht bij de uitspraak van de taal. Als je het eenmaal beheerst, gaat het vlotter. Bij Pools en Tsjechisch is dat nog een hoop gedoe met al die accenten op de Latijnse letters.
Welke rol speelt sociale netwerking in uw project?
HOMMES: Dat hangt af van de behoefte. Bij sommige cursussen is er bijvoorbeeld een facebookpagina. Bij andere cursussen wordt die niet of nauwelijks gebruikt. Je moet sociale media toch als liefhebbers zelf in stand houden. De website www.lesexpres.nl/russisch heeft een chatfunctie waar cursisten onderling hun vragen stellen en er is een forum. Ik doe er zelf weinig aan, maar stimuleer het wel wanneer de cursisten het opzetten. Zo hebben we met de leden van de facebookgroep voor de cursus Turks leuke etentjes gehad.
Gaat u nog andere talen toevoegen? Wat is eigenlijk de ambitie van Lesexpres?
HOMMES: Lesexpres is en was mijn hobby. Mijn ambitie is veel plezier te beleven aan mijn hobby en mensen veel plezier te geven bij het leren van een taal. Mijn vrouw doet gelukkig mee aan Lesexpres met hetzelfde enthousiasme als ik. We zullen waarschijnlijk geen nieuwe talen meer ontwikkelen en blijven werken rond wat er nu is. Een cursus Russisch ontwikkelen was al heel lang een wens van me, en gelukkig is die uitgekomen.
Ekaterina Verhees
Getest door ‘Spasibo’
Jessica Jacobs: ‘Fijn en veel potentieel’
Lesexpres lijkt me een interessante leidraad voor leerkrachten bij het onderwijzen. Het kan dienen als een handboek of als aanvullende info voor studenten Russisch, om thuis te oefenen. Voor beginners kan het echter moeilijk zijn om hiermee van start te gaan, net door het Cyrillisch schrift. Het lijkt me ook interessant als er op termijn uitspraakoefening aan toegevoegd zouden worden. En ondersteunend beeldmateriaal, zoals spelletjes en filmpjes, kan het proces nog aantrekkelijker maken.
Ekaterina Verhees: ‘Eindelijk iets intelligents’
Af en toe wordt mijn hulp gevraagd met studies Russisch en ik heb veel bronnen gegoogled voor een duidelijke Nederlandstalige uitleg. Totdat ik deze cursus zag, vond ik enkel lijstjes van kant-en-klare toeristische uitspraken. Echte cursussen zijn op slot van betaalde afstandsonderwijsinstellingen. Tegelijkertijd staat de Russischtalige academische leerstof openbaar en gratis online. Maar om het te kunnen gebruiken moet men toch naar school om de basiskennis. De uitzondering is een relatief kleine groep mensen met uitstekende zelfdiscipline die in staat zijn zelfstandig te studeren. Naar zo’n soort leerlingen is ook Lesexpres gericht.
