Na de langdurige stop zoekt vrijwel iedereen meteen zijn bed op. Ik probeer nog even te lezen. Omdat enkel de noodverlichting nog brandt, keer ik mij naar het dienstgedeelte toe. Naast een grote ketel met warm water waaraan medereizigers zich bevoorraden om thee of koffie te drinken, bestaat dit dienstgedeelte uit een hokje waar je snoep en andere lekkernijen kan kopen en een afgesloten compartiment waar de wagonverantwoordelijke een tukje kan doen. De wagonverantwoordelijke probeert me het lezen af te raden: “je mag niet lezen” zegt ze met zo’n strenge gelaatsuitdrukking dat ik even denk dat het niet is toegelaten en mijn boek met een blijkbaar verontwaardigde blik sluit. Ze kan toch lachen! Ik mag gerust verder lezen maar lezen in het donker is slecht voor de ogen.
De man met het groene paspoort passeert mij en koopt een cake en thee. Hij wringt zich in het halve plaatsje tegenover mij, opent de cake, snijdt deze in sneden en begint te eten. Halverwege de cake verplaatst hij die in mijn richting tot bijna onder mijn neus evenwel zonder iets te zeggen. Hij eet nog een paar sneetjes en zegt me dan dat ik moet toetasten. Ook zijn thee wil hij met me delen. Dat kan ik nog net weigeren, maar een tweede sneetje cake, daar is geen ontsnappen aan. Zodra de cake op is, wenst hij me een goede nacht en gaat hij slapen.
Na nog een beetje gelezen te hebben, merk ik dat het al voorbij 23u45 is. Ik kan ook best proberen een tukje te doen. In het bovenste bed geraken, is moeilijker dan ik dacht. Ben ik al zo oud? Hoewel ik mijn wekker zet, lukt het me de eerste uren niet echt weg te dommelen. Ik heb schrik mijn halte te zullen missen. Een onterecht schrik want om 3u05 – tien minuten voor mijn wekker moet afgaan – word ik vriendelijk gewekt door de wagonverantwoordelijke. Ik rol mijn lakens en hoofdkussenhoes in een bolletje en ga naar “mijn plekje” aan het dienstgedeelte van de wagon. Het is ingenomen door de vader van het Russische gezin. Hij lacht me toe – zie ik dat wel goed?– en vraagt me onmiddellijk of ik geen koffie wil.
Hij heet Dimitri en hij werkt in Norilsk. De na de fotoreportage Days of night – nights of day van Elena Chernyshova door iedereen gekende stad. Of misschien beter de stad, die door iedereen die in West-Vlaanderen woont én in Rusland is geïnteresseerd, gekend is. In het concertgebouw van Brugge konden eind 2016 enkele van haar fascinerende foto’s worden bewonderd.
Maar even terug naar Norilsk. Een bijzondere stad. De stad bevindt zich op de permafrost op 300 kilometer ten noorden van de noordpoolcirkel. Hij ligt op 1500 kilometer vliegen en 2000 kilometer varen ten noorden van Краснояск. Hij bevindt zich op 90 kilometer ten oosten van de rivier Jenisej. De rivier waarop de stuwdam (ГЭС - гидроэлектростанция) werd gebouwd. De rivier ook die door Krasnojarsk stroomt. Een rivier die heel bepalend is voor de hele kraj. Zelfs het dorpje naar waar ik reis heeft een band met deze rivier.
Norilsk, een stad die enkel bestaat omwille van de massale hoeveelheden metaalertsen die in deze regio aangetroffen worden. In 1921 werd tijdens een expeditie een eerste houten huisje gebouwd. In 1932 werd besloten van de ontginning van de ertsen een van de hoogste prioriteiten van het tweede vijfjarenplan te maken. Voor de bouw van de stad en voor de eigenlijke ontginning in de beginjaren werden 300 tot 400 000 goelaggevangenen ingezet. Velen lieten het leven door de gedwongen arbeid, honger, ziekte en de extreme weersomstandigheden.
Een lijstje met weetjes:
- Het is de meest noordelijke stad ter wereld met meer dan 100 000 inwoners.
- Onvoorstelbare ertsvoorraden: meer dan 1,8 miljard ton
- Grootste mijn van Rusland met een gangenstelsel van meer dan 450 kilometer en meer dan 80 kilometer aan ondergrondse spoorlijnen.
- Norilsk Nikkel is het meest vervuilende bedrijf van Rusland.
- In 2007 stond Norilsk in de top 10 van het Blacksmith Institute van de meest vervuilde plaatsen op aarde
- De gemiddelde jaartemperatuur is -9,8°C, de laagste temperatuur ooit gemeten -57°C, de hoogste temperatuur ooit gemeten +32°C.
- Status van gesloten stad wat betekent dat hij in principe niet toegankelijk is voor buitenlanders.
Tekst en foto: Lieven Vandenhole
