Wat kan je doen rond een boek? Hebben schrijvers niet al alles gezegd wat ze wilden met hun zorgvuldig uitgekozen woorden? Waarom ontstaan literaire verenigingen en wat houdt ze bezig? Spasibo bezocht het Toergenjev-salon in Brussel en werd verrast door even intense denk- en gesprekservaringen als aan de beste universiteiten, maar dan met een kopje thee en een sfeer waarbij niet naar studiepunten, maar naar het pure plezier van een literaire brainstorm gestreefd wordt.
‘Klara Militsj’ lijkt me niet zo’n mysterieus verhaal, eerder satirisch’, schiet Konrad Fuhrmann, de oprichter van de Toergenjev-vereniging, zijn idee in de zaal. De eerste ontmoeting in het nieuwe seizoen wordt gewijd aan een minder bekend werk van de Russische klassieke schrijver, wat ook het doel is van het project – de klassieke Russische auteur herontdekken en vrijmaken van clichés.
Deze keer wordt een mystiek verhaal besproken over een jonge actrice, Klara Militsj, en haar relatie met een jonge man… na haar dood. Lacht Toergenjev, wil hij ons schrik aanjagen of bedoelt hij iets helemaal anders? Wat verbergt hij onder zijn scherpzinnige metaforen en welke filosofische, psychologische en artistieke pareltjes hebben we van hem geërfd?
De Toergenjev-vereniging ontstond drie jaar geleden en zijn activiteiten werden door het Russischsprekende publiek in België warm ontvangen. De bijeenkomsten in het Russisch cultureel en wetenschappelijk centrum in Brussel tellen steeds meer gasten, die niet alleen uit de hoofdstad, maar ook uit andere provincies komen. Een schrijver kan er alleen maar van dromen, dat alles wat hij heeft geschreven zo bewust en bedachtzaam gelezen wordt. Maar ook voor de alledaagse lezer is het een verboden luxe om zichzelf vrij te stellen van het gedwongen moderne tempo van de informatieverwerking – niet meer door teksten te lezen maar door snel doorheen de koppen of titels te scrollen – en zichzelf te laten genieten van het diep en kwalitatief ‘Lezen’ met de grote L. En dan zonder haast elke regel kunnen bespreken vanuit verschillende gezichtspunten met intelligente gesprekspartners: voor iedereen die graag boeken leest klinkt het als een reis naar de intellectuele hemel vanuit de lievelingszetel thuis…
Natalia Shumilova, de medeoprichtster van de vereniging, ontcijfert stijlfiguren. Fysicus Andrej zoekt de rode draad en belangrijkste ideeën. Anastasia, die overigens over een gezonde portie zelfspot beschikt, analyseert de scherpste maatschappelijke observaties uit de tekst. Margarita maakt vergelijkingen met haar eigen levenservaring, die voldoende rijk is voor een hele mystieke roman.
De uit Moskou uitgenodigde eregasten doen enthousiast mee: de fotograaf en filmmaker Daniil Bondar blinkt uit met zijn originele interpretaties van de Russische literatuur en toont de band tussen Boenin, Gogol en Toergenjev uit een onverwachte hoek. De dichteres Irina Barsel focust professioneel op de liefde, de anderen daarentegen beweren dat in dit verhaal geen spoor van liefde te bespeuren is. De kunstenares Sayda Afonina schetst stilletjes de emoties van de deelnemers en actrice Natalia Zakharova stemt zichzelf volledig af op het publiek, dat ze straks zal verrassen met een artistieke voorlezing uit haar nieuwe toneelstuk ‘Gezichten van de liefde’.
Het doel van de vereniging blijkt echter groter dan louter een bijeenkomst van Russischtalige hoogopgeleide literatuurliefhebbers te zijn: ze bespreekt haar thema’s in de internationale context in hartje Europa. Ook al spreekt literatuur altijd een eigen taal, toch behoort zij tot de kunst die geen grenzen kent. Vorig jaar vierde het Toergenjev-salon de 25ste verjaardag van de Duitse Toergenjev-vereniging in Baden-Baden. Volgende zomer organiseert ze een eigen internationale conferentie. Er zijn ook andere initiatiefnemers die hun eigen ideeën naar de vereniging brengen, aangezien volgend jaar de 200ste verjaardag van Toergenjev gevierd zal worden.
Maar het belangrijkste is dat het allemaal wordt gedaan voor de gewone lezer, die zijn leesplezier met een literair debat kan verruimen. Is je Russisch goed genoeg om vlotte gesprekken te volgen over een op voorhand vastgelegd thema? Kom dan zeker langs op het volgende salon, midden oktober.
Voor meer informatie: volg de Toergenjev-vereniging op haar Facebook-pagina.
Tekst en foto’s: Ekaterina Verhees
