"Наст" (nast): het laagje sneeuw dat lichtjes vervrozen een betrouwbare ondergrond lijkt, je even ondersteunt, onder je gewicht bezwijkt. Je zakt kniediep of dieper de sneeuw in.
Novosibirsk. Wandelend langs een der hoofdstraten. Als om mijn voeten te helpen, focust mijn blik zich op de gladde, ijzige ondergrond. Ook hier verwordt maagdelijk witte sneeuw al gauw tot grauwgrijs, samengepakt ijs. In deze monotone ondergrond pikzwart oplichtende stipjes.
Een trottoir gedurende lange winters begaanbaar houden, is geen sinecure. De sneeuw telkens ruimen, een dure en tijdrovend bezigheid. Kiezelsteentjes – met een doorsnede van een paar millimeter – strooien dan maar? Eens aangestampt, genesteld vastgevrozen – stapsteentjes van houvast voor de over hen schrijdende schoenen.
"Унты" (oenti): bijzondere laarzen. Kostprijs voor een degelijk paar: tussen de 24 000 en 30 000 roebel (bijna een gemiddeld maandloon). Vilten zolen, vilten binnenbekleding. Rendieronderbenenvacht als buitenbekleding. Tot op de dag van vandaag ook ambachtelijk geproduceerd. Wat je niet allemaal te weten komt bij het aan een baboesjka vragen waar ze haar унты kocht. Ze is zo spraakzaam dat ik het niet kan laten te vragen of ze op de foto mag. Ik vang bot. Ik denk dat ik het nooit zal begrijpen.
“Ze wil niet op de foto want ze ziet er niet uit. En bovendien zit haar arm in de plaaster.” Haar bontjas trekt ze echter zo hoog op – opdat ik haar унты beter zou zien – dat ze haar onderkousen toont. Haar bontjas mag ik zelfs betasten. Een betasten, waarbij je ook haar onvermijdelijk aanraakt. Dat mag maar een foto nemen niet?
Terug naar de унты. Hoewel ze er nog als nieuw uitzien, kocht ze hen ruim vijftien jaar geleden. Ze heeft er altijd goed zorg voor gedragen, dat wel. Waar zij woont – een dorpje op twee uur rijden noordoostelijk van Severobajkal – draagt iedereen ze. Daar kan je niet zonder. Per uur rijden wordt het immers gemiddeld 10 graden kouder. De thermometer op het station duidt -11° C aan.
Ik ben al vele keren uitgegleden wanneer ik onverwacht mijn redding zie. Aangeprezen op de toegangsdeur van een apotheek. “Om niet te vallen bij ijzel, koop ijsgangers”, Wat een verschil. De ijzeren spikes onder mijn schoenen laten me toe te stappen als een echte Rus. Niemand die nog merkt dat ik een buitenlander ben! Tot ik ergens binnenga. Buiten maken ze me onherkenbaar. Binnen tikken en klikken ze er op los. Blikken aanzuigend. Neem ze dan af, zou je denken. Onder gewone omstandigheden in een handomdraai geklaard. Met de vele lage kleren die je bewegingsvrijheid ernstig belemmeren nagenoeg ondoenbaar.
Tot op de laatste dag ben ik van hen afhankelijk. Om te rijden heb ik ze uitgedaan. Bij het uitstappen, vergeet ik hen in de wagen. De lichte helling naar het appartementsgebouw wordt een onmogelijke hindernis. Bij elke stap slier ik meer terug dan ik vooruit ga. Mijn doorzettingsvermogen wordt beloond met een val waarbij ik mijn pols flink bezeer. Bij zoveel tegenstand smelt mijn koppigheid. Toch maar een andere route kiezen. Het wordt een heuse omleiding via enkele van een balustrade voorziene treden.
Dennenboompjes midden in een uitgestrekte ijsvlakte? Hoe kwamen deze hier terecht? De ijsvlakte herbergt een meer onder zich. Hoe kunnen hier boompjes groeien? Ze zijn op regelmatige afstand in het ijs geplant. Niet om te groeien, wel om de weg die nog maar net werd opengesteld aan te duiden.
Ook op landwegen tref je soms dennenboomtakjes aan. Midden in een volledige ondergesneeuwde omgeving is het niet altijd even duidelijk waar de verharde weg ophoudt, waar de berm begint. Dennenboomtakjes zijn in de sneeuw wat de volle witte lijn is in de nacht.
"Ушанка" (oesjanka). Typisch Russische wintermuts. Je hoofd is moeilijk in verschillende lagen aan te kleden. De door mij gebruikte combinatie bivakmuts – gewone muts is niet altijd toereikend. Waarom geen ушанка kopen? Het aanbod op de buitenmarkt is indrukwekkend. Aan dit ene kraampje worden tientallen verschillende modellen aangeboden. De stevig ingepakte verkoper laat me verschillende uitvoeringen passen. Bij het horen van de kostprijs die varieert tussen 4500 en 7000 roebel (€ 65 - € 100) begin ik te twijfelen. De verkoper dringt helemaal niet aan om tot een aankoop over te gaan. Hoewel er een stevige temperatuurdaling tot -40°C wordt voorspeld, zal ik die paar dagen die me nog resten wel uitzingen met mijn Belgische garderobe?
Tekst en foto: Lieven Vandenhole
