De belangrijkste hedendaagse dichteres in Rusland Olga Sedakova vermijdt het liefst publiciteit, maar niet haar lezers. In december ontmoette ze liefhebbers van haar verzen in Pegasus, Amsterdam, en in Brussel, waar ‘Spasibo’ haar lezing op de eerste rij volgde op het festival Russian Days.
Een lonkend Oosten
Ze tuurt met een afwezige blik in het ijle, en de donkere zaal lijkt haar even volledig te hebben ingepalmd. Haar poëzie is de vertaling van haar innerlijke stem in combinatie met de Chinese filosofie die ze zo bewondert.
Voor de lezing nam Sedakova het publiek mee op Chinese reis, haar meest recente boek in het Nederlands. Uit de gedichten weerklinkt een zoete herinnering, een lokroep naar een schilderachtig en vredig China. Als kind woonde de poëet een jaar in de Chinese hoofdstad en werd verliefd op dit land.
‘Sinds mijn kindertijd verkies is passiviteit boven actie, en dat is een oosterse way of life.’
Daarnaast haalt ze ook ingrediënten voor haar dichtbundels uit de Russisch-Orthodoxe Kerk, al wil Sedakova niet als een religieuze dichteres worden bestempeld. ‘Ik haal veel inspiratie uit de prachtige Oudkerkslavische hymnes en gebeden, maar mijn geloof behoort tot mijn privéleven.’
Hart en hoofd
Haar gedichten zijn spiritueel; ze kon onder meer paus Johannes Paulus II rekenen tot haar vaste fanclub. In de Sovjet-Unie probeerde ze echter niks te publiceren. ‘Iedereen wist waarom’, lacht ze. De officiële kunst moest realistisch en populistisch zijn. In de jaren 1970-80 maakte Sedakova gebruik van de samizdat, ofwel het informeel verspreiden van literatuur in eigen land: ‘Ik schreef een gedicht en gaf die door aan vrienden. Elke vriend kopieerde het werk vijf keer met de hand en gaf poëzieliefhebbers een exemplaar met dezelfde opdracht.’
Het eerste boek verscheen pas in 1986 in Parijs: de dichteres slaagde erin om haar gedichten in het Westen te laten publiceren via geheime briefcorrespondentie.’Ik voelde toen dat wat ik schreef belangrijk was voor mensen. Nu is poëzie van een minder groot maatschappelijk belang, publiceren is een economische transactie geworden’.
Vandaag prijken al evenveel internationale publicaties als literaire prijzen op haar palmares. Haar mening erover is filosofisch: ‘Vrijheid is een illusie, want het menselijke hart zal hier altijd nood aan hebben. Ik vind het jammer dat de huidige generatie poëten dit niet meer beseft.’
Op eigen ritme
Olga Sedakova vertaalt ook Europese poëzie en theologische werken. Daarnaast is deze levende legende ook nog onderzoeker aan het Instituut voor Wereldculturen in Moskou. Samen met haar dichtbundels telt haar bibliografie al meer dan 50 boeken.
Dichten of academische werken schrijven is voor haar hetzelfde. ‘Dezelfde prototypes liggen aan de basis, er is gewoon een vormelijk verschil. Maar mijn ritmes vind ik sowieso zelf uit, ik creëer dus in zekere zin tradities.’
Toch mogen die ritmes niet te uitgesproken zijn – subtiliteit is dan ook het algemene aura dat de dichteres omgeeft. Voor Sedakova is het een groot mirakel dat haar gedichten ook leven in andere talen. Deze woordentovenares verwacht immers een ceremoniële kwaliteit van haar gedichten – die ze bovendien op hun best vindt wanneer ze luidop worden voorgelezen. Probeert u het even zelf.
Trees Vandamme
Het Lot
En wie weet wat hem te wachten staat?
Wie het raadt, die merkt het niet eens
Misschien zal jij je mij herinneren
Wanneer ik al niet meer aan jou denk
En dan zal ik onhoorbaar binnenkomen,
zoals niet-levenden naar levenden gaan,
en dan zeg ik dat ik een en ander weet
waarvan jij nooit iets zal vernemen
En nadien zal ik je hand kussen
zoals een lijfeigene die van zijn heer.
(‘Oude liederen’, Eerste schrift, 1980-1981)
Судьба
Кто же знает, что ему судили?
Кто и угадает – не заметит.
Может, и ты меня вспомнишь,
когда я про тебя забуду.
И тогда я войду неслышно,
как к живым приходят неживые,
и скажу, что кое-что знаю,
чего ты никогда не узнаешь.
А потом поцелую руку,
как холопы господам целуют.
(‘Старые песни’, Первая тетрадь, 1980-1981)
Lees meer over Olga Sedakova en haar werken op haar website
