Alisa Ganijeva – Liefde in de Kaukasus

Nov 29, 2018

In oktober 2018 verscheen de vertaling van "Жених и невеста", De Bruidegom en de bruid, dat in het Nederlands de titel Liefde in de Kaukasus kreeg. Het boek vormt een kleurrijke schets van het toch wel bijzondere leven in een Kaukasisch dorp. De auteur, Alisa Ganijeva, groeide op in Machatsjkala in Dagestan. Ze studeerde in Moskou en werkt er nu als journalist en schrijfster. In haar werk beschrijft ze de Kaukasische mentaliteit, de tradities, de smeltkroes van culturen en de actuele problemen en conflicten waardoor de regio geteisterd wordt.

Patja en Marat
Patja keert terug naar haar dorp, na een verblijf van ongeveer een jaar in Moskou. Haar ouders vinden het hoog tijd dat Patja trouwt, ze is immers 26, straks wil niemand haar nog. Koortsachtig gaat haar moeder op zoek naar een geschikte man. Marat, ook afkomstig uit de Kaukasus, maar ondertussen een succesvol advocaat in Moskou, is op bezoek bij z’n ouders. Zij hebben alvast een banketzaal gereserveerd en betaald, dus vóór 13 augustus moet er absoluut een bruid voor hem gevonden worden.

Tradities
De lezer moet even doorbijten, want het verhaal komt vrij traag op gang. Wel wordt de lezer meteen ondergedompeld in de soms eigenaardige tradities van het land. Zo kunnen wij het ons nauwelijks voorstellen, dat zowat het hele dorpsleven draait rond de zoektocht naar een bruid of bruidegom. Ganse families zijn erbij betrokken, de buren, hun kinderen, nichten en neven en verre ooms en tantes. Roddelen lijkt er wel de voornaamste bezigheid, zeker onder vrouwen. Het belangrijkste thema in het werk van Ganijeva is dan ook de strijd tussen conservatieve waarden en nieuwe, Europese waarden in de Noordelijke Kaukasus.

Corruptie, criminaliteit en moslimextremisme
De bekendste en grootste schurk in het dorp heet Chalilbek. De corruptie is er alomtegenwoordig, evenals de criminaliteit. Chalilbek ruimt de mensen die in zijn vaarwater komen gewoon uit de weg. Er zijn rellen, vetes, moorden en vooral heel veel chaos. De traditie van de bloedwraak is er nog springlevend. Blijkbaar is er niemand om echt orde op zaken te stellen. Mensen die zich opwerpen als geestelijke leiders, zijn er dan wel weer. Voortdurend heerst er een strijd tussen de gelovigen van de oude, gematigde Boulevardmoskee en de salafisten van de nieuwe, extremistische spoormoskee. Steeds meer moslims worden fanatiekelingen, steeds meer vrouwen gaan alleen nog gesluierd hun huis uit.

Huwelijkstradities
Een huwelijksfeest verloopt toch wel heel bijzonder in de Kaukasus. Zo lezen we dat de feestelijkheden zes dagen aanhouden. De bruid en de bruidegom horen mekaar uit te schelden, te kibbelen, dingen kapot te gooien om de boze geesten te laten geloven dat ze het niet met elkaar konden vinden, zodat ze het koppel met rust zouden laten. (p. 50) Op het feest vragen de gasten elkaar ten dans met een stokje, een servet of een takje dille. (p. 105) Zo’n bruiloften zijn voor vele gasten trouwens dé gelegenheid bij uitstek om op zoek te gaan naar huwelijkskandidaten voor hun zonen of dochters.

Klucht
De titel van de roman laat misschien vermoeden dat de lezer vooral een romantisch verhaal te wachten staat. Maar dat is niet zo. Het boek kan wellicht het best gedefinieerd worden als een groteske klucht. Ganijeva deinst niet terug voor overdrijvingen, mystieke elementen, ronduit maffiose figuren en volkse elementen, en dit allemaal tegen een kleurrijke achtergrond van religieuze conflicten en oude tradities, die vaak botsen met nieuwe ideeën uit Moskou en/of het Westen. Achteraan in het boek is een verklarende woordenlijst opgenomen van typisch Kaukasische woorden en uitdrukkingen. Wie meer wil weten over de huidige, complexe samenleving in de Kaukasus en over tradities uit de regio, moet zeker het boek lezen. Maar de lezer blijft wel wat op z’n honger zitten wat het verhaal zelf betreft. Je wordt overspoeld door weetjes, vreemde woorden en gebruiken, maar je blijft je afvragen waartoe dit alles nu eindelijk zal leiden.

Alisa Ganijeva
Alisa Ganijeva

Soefisme
Naast Patja en Marat, blijkt vooral de oma van Patja nog het meest gematigd. Ze vertelt het verhaal van de parelzoekers. “Wie blijven er meestal aan land? Zij die de wet kennen. Onze soefimeesters noemen zulke mensen formalisten. Ze weten alles tot in het kleinste detail. Hoe ze zich wanneer dienen te gedragen. Maar er zijn ook mensen die de waarheid zoeken. Zij gaan het water in en duiken helemaal naar de bodem, op zoek naar de parel. Dat zijn de reizigers.” (p.177) In het nawoord van de vertaalsters lezen we dat “deze metafoor algemeen bekend is in de wereld van de soefi’s, een mystieke tak van de islam”. … Deze soefi’s (een stroming die vanaf de 10de eeuw binnen de islam tot bloei kwam) “schatten de innerlijke zoektocht naar de waarheid (haqiqa) hoger in dan uiterlijke doctrines en wetten (sharia).” (p. 217-218) Ook Patja en Marat kiezen ervoor hun eigen innerlijk kompas te volgen en zich niet te schikken naar bestaande wetten en normen.

Alisa Ganijeva
In 2015 werd de jonge schrijfster (geboren in 1985) door de Britse krant The Guardian opgenomen op de lijst van de 100 meest getalenteerde inwoners van Moskou. Haar boeken zijn in verschillende Europese talen vertaald. In het Nederlands verscheen ook haar vorige roman De Russische muur (2017). Beide boeken – Liefde in de Kaukasus en De Russische muur – verschenen bij uitgeverij Wereldbibliotheek en zijn erg vlot en mooi vertaald door Annelies de hertogh en Els de Roon Hertoge.

Alisa Ganijeva – Liefde in de Kaukasus
Amsterdam, Uitgeverij Wereldbibliotheek, 2018

Tekst: Nele Ninclaus

Vorig artikel Road trip in de republiek Altaj, 5
Volgend artikel Russen en Russinnen – Semyon